अहिल मुलुक बन्दाबन्दीको अवस्थामा छ । यो लकडाउन अर्थात बन्दाबन्दी अझ कति लम्बिन हो एकिन छैन् । लामो लकडाउनको कारण सबै क्षेत्र प्रभावित भएका छन् । बिशेषगरी बालबालिकाहरू झन प्रभावित भएका छन् । विद्यालय बन्द भएका कारण उनीहरूको पठनपाठन पनि ठप्प छ । यस्ता बेलामा के गर्न सकिन्छ भनि बालविकास विशेषज्ञ डा. मीनाक्षी दाहालसग कुराकानी गरेका छौ । बालबालिकाको क्षेत्रमा लामो समय देखि काम गर्दै आउनुभएका दाहाल हाल सार्थक शिक्षा, ललितपुर को अध्यक्ष हुनुहुन्छ । बालबालिका र शिक्षासँग सम्बन्धित विभिन्न पुस्तक लेख्नुभएका दाहालको अन्तराष्ट्रिय जर्नलहरुमा प्रकाशित भएका छन् । प्रस्तुत छ डा. दाहालसँग गरिएको कुराकानी..
यो लकडाउनको समयमा कसरी समय व्यतित गर्दैहुनुहुन्छ ?
केहि सिक्ने, केही सिकाउने अनि पुस्तकहरु पढ्ने अभियान जारी नै छ । केही अपुरा कामहरु छन् त्यसलाई पूरा गर्न तर्फ लाग्दैछु । बालबालिकाकै क्षेत्रमा काम गर्ने व्यक्ति भएकोले यसैसँग सम्वन्धि रहेर छलफल गर्ने र लेखहरु लेखेर यो लकडाउनको समयलाई व्यतित गरिरहेकी छु ।
लामो समयदेखि बालबालिकाको क्षेत्रमा काम गर्दै आइरहनुभएको छ । बताइदिनस् न बालबालिकाको स्वभाव कस्तो हुन्छ ?
सबै बालबालिकाको स्वभाव एउटै हुदैन । पत्येकको फरकफरक विशेषता हुन्छ । तर सामान्य रुपमा भन्नुपर्दा उनीहरु चन्चले, जिज्ञासु, केहि न केही केही क्रियाकलापमा आफूलाई व्यस्त राख्न चाहाने स्वभावका हुन्छन् । कोही धेरै बोल्ने, कोही कम बोलेर क्रियाकलापमा समय विताउने खालका हुन्छन् ।
कोरोना भाइरसको कारण देशलाई लकडाउन गरिएको अवस्था छ । यो समयमा विद्यालय पनि बन्द छ । बालबालिकाको सिकाइलाई अभिभावकले कुन रुपमा लिने ?
एउटा कक्षा कम्तीमा पनि ४० मिनेटको हुन्छ । त्यो समयमा हलचल नगरी विताउनुपर्ने अवस्था पनि हुन्छ कतै । त्यो समय उनीहरुको लागी सकसपूर्ण थिए कि त्यता सोच्नुपर्ने विषय पनि छ । बालबालिकाले चाहेको जस्तो सिप सिकाउनको लागि यो लकडाउनको समय सकरात्मक वातावरणको रुपमा पनि लिन सकिन्छ । अभिभावकहरु बालबालिकासँग औपचारिकता निभाउनको लागि मात्र घुलमिल हुने गरेको पाइन्छ । दिनभरी विद्यालय पठायो, घरमा अभिभावकले के पढ्यौँ, गृहकार्य गर्यौ, परीक्षा कहिले हो भन्ने जस्ता प्रश्न गछौँ र पढाइसँग सम्वन्धित विषयमा मात्र केन्द्रित हुन्छौँ । त्यो पनि निर्देशनात्मक । किन गरेको किन नगरेको भन्ने विषयलाई भन्ने गरेका थियौँ भने अहिलेको समयमा पढाईमा सहयोग गर्दै उनीहरुले इच्छाएको विषयमा प्रत्यक्ष सहभागी गराएर सहयोग गर्न सक्छौँ । उनीहरुले कस्ता विषयमा चासो बढि दिने गरेको रहेछ र कुन कुरालाई आफ्नो बच्चालाई आकर्षित गर्दो रहेछ भनेर जान्ने अवसरको रुपमा अभिभावकले लिनुपर्दछ । बालबालिकासँग पनि आफ्नो अभिभावकसँग नै बसेर नयाँ कुरा सिक्ने, आफ्नो कुरा भन्ने र नजानेको सोध्ने प्रयाप्त समय छ । अभिभावकले आफ्नो बालबालिकालाई सँगै राखेर उनीहरुको सानोसानो कुराको याद गर्न पाइने अवसरको रुपमा लिनु आवस्यक छ । दोश्रो कुरा बालबालिकाले अगाडी किताव लिएर बस्यो भने पढिरहेको छ भन्ने भान पर्छ । पाठ्यक्रम केन्द्रित पढाइलाई ध्यान दिन्छौँ तर सिकाइ कति भयो भन्ने तिर ध्यान दिदैनौँ । मेरो बच्चाले पढिरहेको मात्र छ कि बुझिरहेको छ भन्नेमा केन्द्रित हुनुपर्दछ । बच्चाले कसरी सिकिरहेको छ अथवा के सिक्न खोजिरहेछ भन्नेमा अभिभावकले ध्यान दिएर यो समयको सदसपयोग गराउनु आवस्यक छ ।
कोरोना भाइरसको कारण विद्यालय वन्द भएको भन्ने जानकारी छ सानासाना बालबालिकामा पनि । घरबाट बाहिर निस्किए कोरोना लाग्छ भन्ने पनि गर्छन् । कोरोनाको त्रास कहिलेसम्म रहन्छ र विद्यालय कहिले खुल्छ एकिन छैन । तर अभिभावकबिचमा चाहि कुराकानी भएको सुनिन्छ, लामो समय विद्यालय नगएका बालबालिकाहरु पछि विद्यालय खुले पछि नमान्ने हो कि भनेर चिन्ता लिइरहेको पाइन्छ नि ?
यसमा दुई वटा कुरा जोडिन्छ । पहिलो कोभिड १९ को त्रास हो अहिलेको समयमा । अभिभावकले आफ्नो बच्चालाई नभने पनि अन्य कुनै माध्यमबाट सुन्छन् र बुझ्छन् । ठूलामान्छेहरु एक अर्कामा कुरा गरिरहेको सुन्छन्, रेडियो टेलिभिजनबाट समाचार आइराख्दा उनीहरु सँगै हुन्छन् र बाहिरी वातावरणमा त्यस्तै कुरा छ भने बालबालिकाहरुले त्यो कुरा मनमा लिइरहेका हुन्छन् । मैले त भनेकै थिन कसरी थाहा पायो भन्ने हुन्छ ठूलालाई । त्यस हुनाले यो कोरोनाको बारेमा कसरी कुरा गरिरहेका छौँ घरमा, बच्चाहरुmले के कुरा सुनिरहेका छन्, कति डराउन पर्ने छ, कति सजग हुनु पर्ने छ भन्ने कुरा महत्वपूर्ण छ । र त्यसमा अभिभावकले त्यसमा ध्यान दिनुपर्छ । डराउने, डर देखाउने भन्दा पनि सजगता अपनाउने कुरा जस्तै यो कुरामा ध्यान दियो भने कोरोनाले छुदैन यस्तो भयो भने भाइरसले छुन्छ भन्ने कुरा अभिभावक मार्फत बालकालिमा जानु आवस्यक छ । अभिभावकले अरुसँगप्रत्यक्ष कुरा गर्दा पनि र फोनमा कुरा गर्दा पनि डर लाग्ने कुरा गर्नु हुदैन । किनकि डर लाग्दा कुराहरु गर्दा उनीहरुले व्यक्त नगरे पनि मनमा राखिराख्छन् । दोश्रो कुरा चाहि के हो भने दिनदिनै विद्यालय पठाउदा त पढाइ राम्रो थिएन, स्कुलल जान मान्दैन थियो, अव त झन विद्यालय गएको छैन, पछि झनै जान मान्दैन कि भन्ने लाग्न सक्छ कतिपयलाई । तर पहिले विद्यालय जान नमान्नुको कारण के हो पत्ता लगाने अवसर छ अहिले । कतै उसको भावना विद्यालयले नबुझेको पो थियो कि, विद्यालयको वनातावरण उसको लागि सहज थियो कि थिएन, पढाउने तरिका उसको लागि उपयुक्त थिएन कि भन्ने तर्फ ध्यान दिनु जरुरी छ । अहिले लामो समय विद्यालय जान पाएन, साथीहरुसँग घुलमिल हुन पाएन त्यसैले गर्दा उनीहरु सधै घरमा नै बस्न भन्दा विद्यालय जान रमाइलो मान्छ पनि होला । उनीहरुलाई विद्यालय जाउजाउ बनाउनको लागि उत्साह जगाइदिनुपर्छ । त्यस्तै विद्यालयमा पनि शिक्षक केन्द्रित भन्दा पनि विद्यार्थी केन्द्रित पठानपठान गराउनु पर्दछ । शिक्षकले कितावमा जे छ त्यसलाई मात्र ध्यान दिने भन्दा पनि वढि भन्दा वढि शैक्षिक सामाग्री प्रयोग गरेर पढाउन सकियो भने बालबालिकालाई विद्यालयमा नियमित सहभागिता गराउन सकिन्छ । बाल केन्द्रित शिक्षा दिन सकियो भने उनीहरु विद्यालय प्रति आकर्षित हुन्छन् । त्यस्तै अहिले अभिभावकले घरमा कुचो लगाउने, तरकारी केलाउने, लुगा धुने, जस्ता क्रियाकलपमा सहभागिता गराएको खण्डमा व्यवहारिक ज्ञान सिक्छन् । र विद्यालय गए पछि घरमा सिकेको कुराहरु शिक्षक र साथीहरुलाई भन है भनेर उत्साह थपिदियो भने उनीहरुलाई कहिले विद्यालय जाउला र यो कुरा सुनाउला भन्ने लाग्छ ।
यो समयमा बालबालिकाको सिकाइको विषयलाई लिएर अभिभावकलाई के भन्न चाहानुहुन्छ ?
बालबालिकालाई डर देखाउने, अनुसनमा राख्ने, यस्तो नगर, उस्तो नगर भन्ने गर्नु भन्दा पनि सुरक्षित बनाएर उनीहरुको रुचीमा केन्द्रित हुनुपर्छ । यो अनौपचारिक रुपमा सिकेको कुरा भोली औपचारिक रुपमा प्रयोग हुने कुरा सुकाउने हो यो समयमा । वरपरको वातावरणमा जेजे क्रियाकलाप हुन्छ त्यसमा व्यस्त बनाउन तर्फ लाग्नुपर्छ । र हौसला भने दिइराख्नुपर्छ । बच्चाले मोवाइल चलाउदा, टेलिभिजन हेर्दा अभिभावक सँगै बस्ने गर्नुपर्दछ । के हेर्यो, के बुझ्यो त्यो बारेमा बताउन र लेखेर देखाउन लगाउनुपर्छ । जस्ले गर्दा उनीहरुमा बोल्ने र लेख्ने कलाको पनि विकास हुन्छ । अहिले बालबालिकालाई निष्क्रिय भन्दा पनि सक्रिय बनाउनु आवस्यक छ ।
This is dummy text. It is not meant to be read. Accordingly, it is difficult to figure out when to end it. But then, this is dummy text. It is not meant to be read. Period.
ConversionConversion EmoticonEmoticon