युधिष्ठिरको जिज्ञासालाई शान्त गर्ने क्रममा भीष्मले हिंसा र मांसभक्षणको घोर निन्दा गरेका छन् । ब्रह्मवादी व्यक्तिहरुले मन, वचन र कर्मले हिंसा नगर्ने एवं मासु नखाने यी चार उपायद्वारा अहिंसा धर्मको पालन हुन्छ भन्ने कुरा बताएका छन् । जसरी चौपाया पशुले तीन खुट्टाले टेक्न सक्तैनन् त्यसैगरी यिनमा कुनै एउटा अंश पनि कमी रह्यो भने अहिंसा धर्मको पूर्णतः पालन हुँदैन । ब्रह्मवादी महात्माहरुले हिंसादोषका मुख्य तीन कारणहरुको चर्चा गरेका छन् : १. मनले मासु खाने इच्छा गर्नु, २. वचनले मासु खाने उपदेश दिनु र ३. प्रत्यक्षरुपमा मासुको स्वाद लिनु । यी तीनैलाई हिंसादोषका आधार मानिएको छ । त्यसैले कुनै व्रत र तपस्यामा संलग्न भएका विद्वान् व्यक्तिले कहिल्यै मासु खानु हुँदैन ।
आफ्नै सन्तानको मासु र साधारण मासुमा कुनै अन्तर छैन । तसर्थ मोहवश मासु खाने व्यक्ति नराधम मानिन्छ । विषयको आस्वादन गर्नाले त्यसप्रति आसक्ति बढ्ने भएकाले मासुको आस्वादन लिएका व्यक्तिलाई सधैं मासु खाऊँ खाऊँ जस्तो लाग्नु अस्वाभाविक होइन । मसला राखेर तयार गरिएको, मसला नराखीकन तयार गरिएको, पकाएको, केवल नुन राखेको र अल्नो मासुका यस्ता जेजस्ता परिकार हुन्छन् तिनै तिनैमा रूचिभेदले गर्दा मांसाहारी मान्छेको चित्त आसक्त हुन्छ । अर्काको धनधान्य नष्ट गर्ने र मांसभक्षणको प्रशंसा गर्ने व्यक्ति स्वर्गबाट बहिष्कृत हुन्छ । शिवि आदि धेरैजसो श्रेष्ठ व्यक्तिले अर्काको रक्षाका लागि आफ्नो प्राण दिएर वा आफ्नै शरीरको मासु दिएर भए पनि अर्काको मासुको रक्षा गरी स्वर्गलोकमा गएका थिए ।
सुन्दर रुप, पूर्णाङ्गता वा साङ्ग, पूर्ण आयु, उत्तम बुद्धि, स¤व, बल र स्मरणशक्ति प्राप्त गर्न चाहने महात्माहरुले सर्वथा हिंसाको त्याग गर्छन् । प्रत्येक महिना अश्वमेध यज्ञ गर्ने व्यक्ति र मासु एवं मदिराको मात्र परित्याग गर्ने व्यक्ति दुवैले एकै किसिमको फल प्राप्त गर्दछन् । मासु नखाने, पशुको हिंसा नगर्ने र पशुको हिंसा नगराउने व्यक्ति सम्पूर्ण प्राणीहरुको मित्र मानिन्छ । जुन व्यक्तिले मासुको परित्याग गर्छ त्यस्ता व्यक्तिको कुनै प्राणीले तिरस्कार गर्न सक्तैन र त्यस्तो व्यक्ति नै सबै प्राणीको विश्वासपात्र एवं सम्मानित पनि हुन सक्छ ।
नारदजीका विचारमा जसले अर्काको मासुद्वारा आफ्नो मासु बढाउन चाहन्छ त्यसले निश्चय नै दुःख उठाउनुपर्छ । मद्य र मासु दुवै परित्याग गर्ने व्यक्तिले नै सदैव यज्ञ गर्न, दान दिन र तपस्या गर्न पनि सक्छ । जसले पहिला मासु खान्थ्यो तर पछि मासुको सर्वथा परित्याग गरेको छ त्यस्तो व्यक्तिलाई जुन पुण्य प्राप्त हुन्छ त्यस्तो पुण्य सम्पूर्ण व्रत र यज्ञहरुले पनि प्रदान गर्न सक्तैनन् :
सर्वे वेदा न तत् कुर्युः
सर्वे यज्ञाश्च भारत ।
यो भक्षयित्वा मांसानि
पश्चादपि निवर्तते ।।
(महाभारत १३।११५।१६)
मासुको आस्वादन लिएर एवं अनुभव गरेर त्यसलाई त्याग्ने र समस्त प्राणीहरुलाई अभयदान दिने यस किसिमको सर्वश्रेष्ठ अहिंसा व्रतको आचरण गर्न अत्यन्त कठिन छ । जसले प्राणीहरुलाई अभयदान दिन्छ ऊ यस संसारमा निःसन्देह प्राणदाता मानिन्छ । त्यसैले सम्पूर्ण प्राणीहरुलाई आपूmसमान ठान्नुपर्छ । मासु खान छाड्नु नै धर्म, स्वर्ग र सुखको सर्वोत्तम आधार हो । अहिंसा परम धर्म, परम तप र परम सत्य हो किनकि अहिंसाद्वारा नै धर्ममा प्रवृत्ति हुन्छ ।
जसले मासु खाँदैन उसलाई संकटपूर्ण स्थानहरुमा, डरलाग्दो वनमा, रात र दिन दुवै सन्ध्यामा, चौबाटामा र सभासम्मेलनहरुमा पनि कसैको डर हुँदैन । सबै प्राणीलाई शरण दिने भएकाले त्यस्तै व्यक्ति विश्वासपात्र पनि ठहरिन्छ । यदि संसारमा कोही पनि मासु खाने व्यक्ति रहँदैनन् भने पशुको हिंसा गर्ने व्यक्ति पनि कोही रहने छैनन् किनभने हत्यारा व्यक्तिले नै मासु खानका लागि निरपराध पशुको हत्या गर्छन् । यदि मासु अभक्ष्य ठानेर सबैले त्यसलाई खान छाडिदिए भने पशुहरुको हत्या स्वतः बन्द हुनेछ । मासु खाँदा हिंसा गरिएको पशुको पाप लाग्नेछ । तसर्थ आफ्नो कल्याण चाहने व्यक्तिले सर्वथा मासुको परित्याग गर्नुपर्छ ।
अखादन्ननुमोदंश्च
भावदोषेण मानवः ।
योऽनुमोदति हन्यन्तं
सोऽपि दोषेण लिप्यते ।।
(पूर्ववत् १३।११५।३९)
अर्थात् जसले स्वयं मासु खाँदैन र मासु खाने कार्यको अनुमोदन गर्दछ त्यो मान्छे पनि भावदोषका कारण मांसभक्षणकै पापको भागी हुन्छ । त्यसैगरी जसले पशुलाई मार्ने व्यक्तिको अनुमोदन गर्छ ऊ पनि हिंसाकै दोषको भागी हुन्छ । जसले मासु खाँदैन र सम्पूर्ण प्राणीहरुमा दया गर्छ उसको कुनै पनि प्राणीले तिरस्कार गर्दैन र ऊ सदैव दीर्घायु एवं निरोगी हुन्छ । मासु खानुभन्दा पनि बढ्ता दोष पशुहत्या गर्दा लाग्छ ।
‘अभक्षणे सर्वसुखं मांसत्य मनुजाधिप’ (पूर्ववत् १३।११५।५२) अर्थात् मांसभक्षण नगर्नाले सबै प्रकारको सुख प्राप्त हुन्छ । सय वर्षसम्म कठोर तपस्या गर्नु र मासु खान छाड्नु दुवै समान मानिन्छ । जसले मासु खान छाड्दैनन् तिनीहरुले पनि विशेषतः शरद् ऋतु र शुक्लपक्षमा मदिरा र मासुको सर्वथा परित्याग गर्नाले धर्म हुन्छ :
कौमुदे तु विशेषेण
शुक्लपक्षे नराधिप ।
वर्जयेन्मधुमांसानि
धर्मो ह्यत्र विधीयते ।।
(पूर्ववत् १३।११५।५४)
वर्षको चार महिनामात्र पनि मासु खान छाड्ने व्यक्तिले कीर्ति, आयु, यश र बल प्राप्त गर्दछ । एक महिनासम्म पनि जसले मासु खान छाड्छ त्यो व्यक्ति सुखी र निरोगी हुन्छ भने जसले कहिल्यै मासु खाँदैन त्यसले प्राप्त गर्ने लाभको त कुनै सीमा नै छैन । असोज महिनामा मासु नै नखाने र कहिल्यै मासु नखाने राजाहरु पनि पुण्यका प्रभावले स्वर्गलोक गएका थिए ।
मधु मांसं च ये नित्यं
वर्जयन्तीह धार्मिकाः ।
जन्मप्रभृति मद्यं च
सर्वे ते मुनयः स्मृताः ।।
(पूर्ववत् १३।११५।७०)
अर्थात् जुन धार्मिक व्यक्तिले जन्मदेखि नै यस संसारमा मह, मदिरा र मासु सधैँका लागि त्याग गर्छन् ती सबै मुनि मानिन्छन् । जसले मासु नखाने कुरा अरुलाई सुनाउँछ त्यसले समेत कहिल्यै पनि नारकीय यातनाहरु भोग्नु पर्दैन ।
शुक्राच्च तात
सम्भूतिर्मांसस्येह न संशयः ।
भक्षणे तु महान्
दोषो निवृत्त्या पुण्यमुच्यते ।।
(पूर्ववत् १३।११६।९)
अर्थात् मासु खाँदा महान् दोष छ किनकि मासुको उत्पत्ति वीर्यबाट हुन्छ भन्ने कुरामा शङ्का छैन । अतः त्यसबाट निवृत्त हुनुमा नै पुण्य बताइएको छ । संसारमा आफ्नो प्राणभन्दा बढ्ता प्रिय अर्को केही छैन । त्यसैले मान्छेले जसरी आपूmमाथि दया चाहन्छ त्यसैगरी अर्कामाथि पनि दया गर्नुपर्छ । यसलोकमा र परलोकमा दयाभन्दा अर्को ठूलो पुण्य कार्य केही छैन । दयालु व्यक्तिका लागि डरको सामना गर्न नपर्ने भएकाले यो लोक र परलोक दुवै उसका लागि सुखद हुन्छन् । प्राणदानभन्दा ठूलो अर्को दान छैन भने आत्माभन्दा प्रिय अर्को वस्तु छैन । कुनै पनि प्राणीका लागि मृत्यु अभीष्ट नभएकाले पशुहत्या नगर्ने र मासु नखाने व्यक्तिले स्वर्गलोक प्राप्त गर्दछ ।
मां स भक्षयते यस्माद्
भक्षयिष्ये तमप्यहम् ।
एतन्मांसस्य मांसत्व–
मनुबुद्ध्यस्व भारत ।।
(पूर्ववत् १३।११६।२५)
अर्थात् जसको वध गरिन्छ त्यस प्राणीले यसो भन्छ ः ‘आज मलाई त्यसले खान्छ भने कुनै बेला मैले पनि उसलाई खानेछु ।’ यही नै मांसको मांसत्व हो र यसैलाई मांस शब्दको तात्पर्य ठान्नुपर्छ । यस जन्ममा जुन जीवको हिंसा हुन्छ त्यसले अर्को जन्ममा सदैव आफ्नो घातकको वध गर्दछ । जसले जुन जुन शरीरले जुन जुन कर्म गर्छ उसले त्यस त्यस शरीरद्वारा तत् तत् कर्मको भोग गर्दछ ।
अहिंसा परमो
धर्मस्तथाहिंसा परो दमः ।
अहिंसा परमं
दानमहिंसा परमं तपः ।।
अहिंसा परमो
यज्ञस्तथाहिंसा परं फलम् ।
अहिंसा परमं
मित्रमहिंसा परमं सुखम् ।।
(पूर्ववत् १३।११६।२८–२९)
अर्थात् अहिंसा परम धर्म, परम संयम, परम दान, परम तपस्या, परम यज्ञ, परम फल, परम मित्र र परम सुख हो । यज्ञादिमा गरिने ठूल्ठूला दानभन्दा पनि अहिंसाको धर्म सर्वोच्च छ । हिंसा नगर्नेको तपस्या अक्षय हुन्छ र हिंसा नगर्ने व्यक्ति सबै प्राणीको मातापिताजस्तै हो । अहिंसाबाट हुने लाभको वर्णन सय वर्षसम्म पनि गरेर सकिन्न । तसर्थ अहिंसक बनी महान् पुण्य आर्जन गर्न मांसभक्षण गर्ने प्रवृत्तिलाई सदैव त्याग्नु आवश्यक छ ।
This is dummy text. It is not meant to be read. Accordingly, it is difficult to figure out when to end it. But then, this is dummy text. It is not meant to be read. Period.
ConversionConversion EmoticonEmoticon